Sfilmowany plac Wolności z pomnikiem Tadeusza Kościuszki w centralnym punkcie nie pozostawiał widzom wątpliwości, gdzie toczy się akcja filmu, serialu czy etiudy. Naczelnik stanął na placu Wolności (wcześniej zwanego Rynkiem Nowego Miasta) w grudniu 1930 roku. Twórcą pomnika był Mieczysław Lubelski, dziadek – znanej przede wszystkim z Misia Stanisława Barei – Krystyny Podleskiej, a na jego uroczyste odsłonięcie przyszło 30 tysięcy łodzian.

To dużo i mało, bo kiedy w 1967 roku do Łodzi przyjechali bohaterowie serialu Czterej pancerni i pies, na ulice wyszło aż ćwierć miliona ludzi. ­ Czy to powitanie wybitnego męża stanu? Może występy autorskie poetów awangardy? – pytał retorycznie lektor Polskiej Kroniki Filmowej. Kamera pokazywała zatłoczony niemiłosiernie plac Wolności. Nawet milicyjne samochody nie były w stanie utorować drogi czołgowi. A kiedy tłum gapiów wdarł się na teren jednostki straży pożarnej, skąd „Rudy” z załogą miał wyruszyć, aktorzy musieli uciekać ukryci w wozach strażackich, wyjeżdżających na sygnale „do pożaru”.

We wspomnianym 1967 roku Kościuszko stał już od siedmiu lat na Placu Wolności. Pomnik odbudowano po tym, jak na początku wojny Niemcy wysadzili go w powietrze, by postawić cokół ze swastyką i germańskim orłem. W filmach widać go wielokrotnie. W latach 70. w Pójdziesz ponad sadem Waldemara Podgórskiego (1974) i cieszącym się ogromną popularnością serialu Daleko od szosy Zbigniewa Chmielewskiego (1976). Oba filmy łączy temat (migracja ze wsi do Łodzi) i odtwórca głównej roli ­ rozpoczynający wtedy karierę aktorską Krzysztof Stroiński. Plac widać także w Zapisie zbrodni Andrzeja Trzosa ­Rastawieckiego (1974) – filmie opowiadającym o morderstwie popełnionym przez dwóch młodych mężczyzn spod Łodzi.

W kolejnej dekadzie Plac Wolności pojawia się w Czarnych stopach Waldemara Podgórskiego (1986). Kiedy harcerze jadący na obóz w Góry Świętokrzyskie idą szukać spóźniającego się na zbiórkę kolegi, są filmowani w taki sposób, że widać i plac Wolności, i Piotrkowską.

W przeciwnym kierunku jest natomiast zrealizowane ujęcie w Trójkącie bermudzkim Wojciecha Wójcika; można zobaczyć plac Wolności od strony Piotrkowskiej, po której nota bene jeżdżą samochody. Żeby zresztą nie było wątpliwości, o miejscu i czasie akcji informuje nas napis „Łódź – czerwiec 1986”. Plac widać także chwilę później spod kawiarni Mariolka, gdzie adwokat (Jan Peszek) spotyka się z kochankiem żony (Dariusz Sitarski).

Bardziej współczesne zdjęcia pojawiają się w Alei Gówniarzy Piotra Szczepańskiego (2007), drugiej serii Londyńczyków Macieja Migasa (2009) czy Komisarzu Alexie. We wszystkich tych filmach chodziło o wykorzystanie Placu jako miejsca kojarzącego się w Łodzią każdemu widzowi w Polsce.

Placowi zdarzyło się jednak nie zagrać roli swoistej pocztówki, a po prostu być „zwyczajnym” plenerem. W jednej ze scen Powrotu na ziemię Stanisława Jędryki (1966), kameralnego dramatu z wojną w tle, Stefan ­ Stanisław Mikulski, który na rok przed Klossem gra postać skrajnie antybohaterską, skręca w kierunku ulicy Legionów i w podcieniach, gdzie mieściła się restauracja Sim, spotyka Edka (Witolda Pyrkosza). Sim był wówczas jedną z najelegantszych ł

ódzkich restauracji, chętnie odwiedzaną przez filmowców i literatów, m.in. pisarza Henryka Grynberga.

Jakub Wiewiórski